انواع هوش مصنوعی چیست؟ با ۷ نوع هوش مصنوعی آشنا شوید.

هوش مصنوعی تنها یک فناوری نیست.

هوش مصنوعی تنها یک فناوری واحد نیست، بلکه ده‌ها فناوری است و از لحاظ مفهومی و چیستی نیز انواع مختلفی دارد. همانطور که در مقاله «هوش مصنوعی چیست؟» بررسی کردیم، هوش مصنوعی طیف گسترده‌‌ای از مفاهیم را شامل می‌شود. حتی گاهی به یک تعریف دقیق از هوش مصنوعی نمی‌توان رسید. در این مقاله به بررسی انواع هوش مصنوعی می‌پردازیم تا دید بهتری نسبت به این فناوری داشته باشیم.

انواع هوش مصنوعی را می‌توان از دو منظر بر اساس قابلیت‌ها و بر اساس عملکرد‌ها تقسیم بندی کرد.

همانطور که در تصویر بالا نیز مشخص شده است، بر اساس قابلیت‌ها، هوش مصنوعی به ۳ دسته و بر اساس عملکرد‌ها به چهار دسته تقسیم می‌شود. در ادامه هر یک از انواع هوش مصنوعی را بررسی می‌کنیم.

انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌ها

بسیاری هوش مصنوعی مصنوعی را تقلید هوش انسانی در ماشین‌ها در نظر می‌گیرند. با تکیه بر این مفهوم، باید به این سوال پاسخ داد که هوش مصنوعی چقدر می‌تواند از هوش انسانی تقلید کند؟ آیا در همه زمینه‌ها می‌تواند مشابه انسان باشد؟ بر اساس این سوالات می‌توان هوش مصنوعی را بر اساس قابلیت‌ها و توانمندی‌هایی که دارد به سه دسته تقسیم کرد. در ادامه انواع هوش مصنوعی بر اساس قابلیت‌ها و توانایی‌ها را بررسی می‌کنیم.

مصنوعی ضعیف یا باریک

اصطلاح هوش مصنوعی ضعیف یا باریک (Artificial Narrow Intelligence) همان چیزی است که در حال حاضر به آن هوش مصنوعی می‌گوییم. هوش مصنوعی ضعیف یا باریک، تنها می‌تواند در یک حوزه مشخص و محدود عملکردی بسیار سریع‌تر و بهتر از ذهن و هوش انسانی داشته باشد.

هوش مصنوعی ضعیف یا باریک تنها نوعی از هوش مصنوعی است که به واقعیت تبدیل شده است. امروزه تمام هوش مصنوعی‌هایی که داریم در دسته هوش مصنوعی ضعیف قرار می‌گیرند و سایر انواع هوش مصنوعی تنها موضوعاتی تئوری هستند. چه سیری در آیفون و چه چت‌جی‌پی‌تی قدرتمند، همه و همه هوش مصنوعی ضعیف به حساب می‌آیند.

برای درک بهتر مفهوم هوش مصنوعی ضعیف چت‌جی‌پی‌تی را در نظر بگیرید. شاید امروزه بسیاری چت ‌جی‌پی‌تی را یک هوش مصنوعی قدرتمند در نظر بگیرند که هر کاری می‌تواند بکند، اما آیا چت جی‌پی‌تی واقعا همه کاری می‌تواند بکند؟ قطعا نه. شاید این هوش مصنوعی در نوشتن متن یا پاسخ دادن به سوالات یا برنامه نویسی حرفه‌ای و سریع‌تر از انسان باشد اما تمام فعالیت‌های آن به همین موارد ختم می‌شود. در واقعا کارایی این هوش مصنوعی چیزی بیش از تولید متن و … نیست. هوش مصنوعی ضعیف شبیه یک کودک است که خواندن و نوشتن را یاد گرفته است و می‌تواند حالا در خواندن متن‌ها و نوشتن متن حسابی حرفه‌ای شود. او حتی می‌تواند یک شاعر یا نویسنده حرفه‌ای شود اما تمام قدرت او در حوزه خواندن و نوشتن است.

هوش مصنوعی جنرال یا عمومی

هوش عمومی جنرال یا عمومی (Artificial General Intelligence) که به آن هوش مصنوعی قوی نیز می‌گوییم، نوعی از هوش مصنوعی است که هنوز به آن نرسیده‌ایم. در واقع هوش مصنوعی جنرال یا عمومی در حال حاضر چیزی بیش از یک مفهوم نظری نیست. البته بسیاری از پیش‌بینی‌ها معتقد هستند که رسیدن به این سطح حالا دور از انتظار نیست و حتی فاصله زیادی تا این سطح از هوش مصنوعی نداریم.

هوش منصوعی عمومی را می‌توان دقیقا همانند یک انسان در نظر گرفت. یعنی هوش مصنوعی می‌تواند هوشی برابر انسان و در همه زمینه‌ها داشته باشید. هوش مصنوعی جنرال می‌تواند از آموخته‌ها و مهارت‌های قبلی‌اش، برای انجام وظایف جدید در زمینه‌های جدید استفاده کند. در واقع تفاوت هوش منصوعی جنرال با هوش مصنوعی ضعیف در این است که هوش مصنوعی ضعیف تنها در یک حوزه می‌توانند همانند یا بهتر از انسان باشد، اما هوش مصنوعی عمومی در همه حوزه‌ها.

برای درک بهتر به این مثال توجه کنید. یک کودک را در نظر بگیرید که خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرد، او حالا علاوه بر این که می‌تواند در نوشتن و خواندن بسیار حرفه‌ای شود، می‌تواند با توانایی خواندنی که دارد، به سراغ کتاب‌های ریاضی برود و یک ریاضی‌دان هم بشود. در واقع همانطور که ما انسان‌ها یاد می‌گیریم، او نیز می‌تواند یاد بگیرد و حتی احساسات داشته باشد.

ابر هوش مصنوعی

ابر هوش مصنوعی یا Artificial Super Intelligence که گاهی به آن هوش خداگونه هم می‌گویند، همان چیزی است که بشر از آن می‌ترسد. ابرهوش مصنوعی نیز همانند هوش مصنوعی جنرال در حال حاضر تنها یک مفهوم نظری است. ابر هوش مصنوعی نوعی از هوش مصنوعی است که در همه حوزه‌ها، بسیار بهتر از انسان است. در واقع ابرهوش مصنوعی دیگر قرار نیست مشابه انسان باشد، بلکه «بسیار» بهتر از انسان است.

ابر هوش مصنوعی نه تنها می‌تواند احساسات انسانی را درک کند، بلکه می‌تواند احساسات و نیازها و باورهای خودش را داشته باشد، موضوعاتی که حالا ما نمی‌توانیم آن‌ها را درک کنیم.

انواع هوش مصنوعی بر اساس عملکردها

بر اساس عملکرد، می‌توان هوش مصنوعی را به چهار دسته تقسیم کرد. هماطنور که گفتیم هوش مصنوعی ضعیف یا باریک تنها مدلی از هوش مصنوعی است که به آن رسیده‌ایم. حالا این هوش مصنوعی می‌تواند بر اساس عملکرد به ۴ دسته تقسیم شود

در زیر هوش مصنوعی باریک، یکی از سه نوع بر اساس قابلیت ها، دو دسته هوش مصنوعی کاربردی وجود دارد:

 هوش مصنوعی ماشین واکنشی

ماشین‌های واکنشی یا Reactive Machine AI، سیستم‌های هوش مصنوعی بدون حافظه هستند و برای انجام یک کار بسیار خاص طراحی شده‌اند. از آنجایی که آنها نمی‌توانند نتایج یا تصمیمات قبلی را به خاطر بیاورند، فقط با داده‌های موجود کار می‌کنند. هوش مصنوعی واکنشی از ریاضیات آماری سرچشمه می‌گیرد و می‌تواند مقادیر زیادی از داده‌ها را برای تولید خروجی به ظاهر هوشمند تجزیه و تحلیل کند. برای درک بهتر هوش منصوعی ماشین واکنشی بهتر است مثال‌هایی از آن را بررسی کنیم.

دیپ بلو نمونه‌ای از هوش مصنوعی ماشین واکنشی

اگر مقاله تاریخچه هوش مصنوعی را مطالعه کرده باشید، با هوش مصنوعی دیپ بلو از شرکت IBM آشنایی دارید. این هوش مصنوعی توانست در بازی شطرنج گری کاسپاروف را شکست دهد. دیپ بلو در واقع تنها وضعیت مهره‌ها بر روی صفحه شطرنج در همان بازی را تجزیه و تحلیل می‌کرد و نسبت به هر حرکت گری کاسپاروف واکنش نشان می‌داد. در واقع تمام اطلاعاتی که او داشت، وضعیت مهره‌ها در همین بازی بود. او هیچ شناختی از سبک بازی گری کاسپاروف نداشت.

دیپ بلو در هر بار بازی فقط اطلاعات همان بازی را داشت و نمی‌توانست از بازی قبلی خود یادگیری داشته باشد.

 هوش مصنوعی با حافظه محدود

برخلاف هوش مصنوعی ماشین واکنشی، این شکل از هوش مصنوعی می‌تواند رویدادها و نتایج گذشته را به خاطر بیاورد و اشیاء یا موقعیت‌های خاص را در طول زمان نظارت کند. هوش مصنوعی حافظه محدود می‌تواند از داده‌های گذشته و حال برای تصمیم‌گیری در مورد اقدامی که به احتمال زیاد به دستیابی به نتیجه دلخواه کمک می‌کند، استفاده کند.

با این حال، در حالی که هوش مصنوعی حافظه محدود می‌تواند از داده‌های گذشته برای مدت زمان مشخصی استفاده کند، نمی تواند آن داده‌ها را در کتابخانه‌ای از تجربیات گذشته برای استفاده در یک دوره طولانی مدت نگه دارد. از آنجایی که با گذشت زمان بر روی داده‌های بیشتری آموزش داده می‌شود، هوش مصنوعی حافظه محدود می‌تواند عملکرد را بهبود بخشد.

نمونه‌ای از هوش مصنوعی حافظه محدود

ابزارهای هوش مصنوعی امروزی نظیر چت جی‌پی‌تی یکی از انواع هوش مصنوعی حافظه محدود هستند. اگر دقت کرده‌ باشید در هر گفتگو با چت جی‌پی‌تی، این هوش مصنوعی می‌تواند گفتگوهای قبلی را به خاطر بیاورد و از آن‌ها نیز برای پاسخ دادن به سوالات شما استفاده کند.

تصور کنید به از چت جی‌پی‌تی خواسته ‌‌اید که شما را برای سفر به لندن رانمایی کند، پس از مدتی از او می‌پرسید « برای شام کدام رستوران بروم؟»، حالا چت جی‌پی‌تی از تاریخچه خود می‌داند که شما منظورتان در لندن است و همچنین شما یک مسافر هستید، پس به راحتی رستوران‌هایی مناسب برای مسافران را در شهر لندن به شما پیشنهاد می‌کند.

هوش مصنوعی تئوری ذهن

هوش مصنوعی تئوری ‌ذهن یا Theory of Mind AI یک دسته کاربردی از هوش مصنوعی است که در زیر هوش مصنوعی عمومی یا جنرال قرار می‌گیرد. پس همین ابتدا باید بگوییم که ما هنوز به این هوش مصنوعی دست نیافته‌ایم. این هوش مصنوعی می‌تواند احساسات انسانی را درک کند. در واقع هوش مصنوعی تئوری ذهن می‌تواند همانند انسان استتدلال کند. این هوش مصنوعی می‌تواند با درک احساسات انسانی و شخصیتی روابط خود را با انسان‌ها نیز شخصی سازی کند.

امروزه اگر شما یک جمله غمگین به چت جی‌پی‌تی بدهید و از او بپرسید، او می‌تواند تشخیص دهد که شما غمگین هستید (‌در واقع او با بررسی کلمات می‌تواند تشخیص دهد) اما حس غم را درک نمی‌کند. حتی با پردازش تصویر می‌توانید از تشخیص دهید که شخصی خوشحال است یا غمگین، اما هوش مصنوعی در درون خودش درکی از شادی و غم ندارد. برای او غم و شادی و ترس و … تنها یک سری ویژگی هستند. اما هوش مصنوعی تئوری ذهن می‌تواند این حس‌ ها را واقعا درک کند.

هوش مصنوعی خودآگاه

هوش مصنوعی خودآگاه یا Self-Aware AI دسته‌ای از انواع هوش مصنوعی کاربردی است که دارای قابلیت‌های ابر هوش مصنوعی است. مانند هوش مصنوعی نظریه ذهن، هوش مصنوعی خودآگاه هم یک مفهوم کاملاً نظری است. در صورت به واقعیت تبدیل شدن این هوش مصنوعی، او می‌تواند علاوه بر این که می‌تواند احساسات انسانی را درک کند، احساسات مخصوص خود را نیز خواهد داشت.

آیا به همه انواع هوش مصنوعی دست خواهیم یافت؟

هیچ کسی پاسخ این سوال را نمی‌داند، تنها گذر زمان است که می‌تواند به این سوال پاسخ قطعی بدهد. شواهد نشان می‌دهد که هوش مصنوعی‌های امروزی که همگی در دسته هوش مصنوعی ضعیف قرار می‌گیرند هر روز در حال قوی‌تر شدن هستند. اگر بخواهیم مقایسه کنیم ابزارهای امروزی شبیه موبایل‌های ۲۰ سال پیش هستند. پس قطعا ما در آینده هوش مصنوعی‌های بسیار قوی‌تری خواهیم داشت که امروز نمی‌توانیم حتی تصور کنیم. اما آیا این که آن‌ها می‌توانند به هوش مصنوعی جنرال یا حتی ابر هوش تبدیل شوند یک سوال بی پاسخ است.