پارادوکس جونز، دیپ سیک را به دوست Nvidia تبدیل می‌کند.

دیپ سیک تنها یک مدل پیشرفته هوش مصنوعی نبود. دیپ سیک امیدی تازه بود که جهان فناوری به آن احتیاج داشت. حتی ایالات متحده. مهم نیست از ظهور چین با شرایط سیاسی ویژه‌اش خوشتان بیایید یا نه، اما احتمالا تا حدی همه ما قدردان دیپ سیک باید باشیم.

آغاز یک هیاهو

در حالی که ایالات متحده، یگانه پیشرو دنیای هوش مصنوعی بوده است، در سال ۲۰۲۳، لیان ون فنگ چینی، با رویای بزرگی که در ذهن دارد، استارتاپ Deepseek را در چین پایه گذاری می‌کند. استارتاپی که با خرید حجم زیادی از پردازنده‌های A100 شرکت انویدیا، به دنبال توسعه مدل هوش مصنوعی خود می‌رود. مدتی بعد، در ۲۸ دسامبر ۲۰۲۴ ( ۷ دی ۱۴۰۳)، این شرکت مدل V3 را منتشر می‌کند و نامی برای خود دست و پا می‌کند.

کمتر از یک ماه بعد،در ۲۲ ژانویه (۲ بهمن ۱۴۰۳) در دیپ سیک با انتشار مدل R1، جهان هوش مصنوعی را بهم می‌ریزد. مدل R1 ناگهان همه چیز را زیر و رو می‌کند. مدلی قدرتمند با عملکردی بی نظیر و با هزینه‌ای بسیار کمتر. هرچند که همچنان بحث در مورد هزینه واقعی توسعه این مدل بالاست، تقریبا هر کسی به ستایش این مدل و شرکت دیپ سیک پرداخت.

انتشار مدل R1 آن هم به صورت اوپن سورس، باعث شد موجی از هیاهو در جهان ایجاد شود. در ابتدا تصور می‌شد که این مدل تنها یک رقیب قدرتمند برای شرکت Open AI و سایر شرکت‌های بزرگ نظیر گوگل، کلاد و … باشد. اما واکنش بازار سرمایه نشان داد موضوع مهمتر از یک رقابت در سطح مدل‌هاست.

ناگهان بازار فناوری ریخت

در حالی که واکنش‌ها به این مدل در سطح تحسین‌ها و یا ترس‌ها بود، دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده، تنها چند روز پس از رونمایی از بزرگترین سرمایه‌گذاری تاریخ هوش مصنوعی، انتشار این مدل را یک زنگ خطر برای صنایع ایالات متحده خواند. اما مهمتر از واکنش ترامپ، واکنش بازار سرمایه بود.

در ۲۷ ژانویه، بازار سرمایه همه چیز را به خوبی منعکس کرد. افت شدید ارزش سهام شرکت‌های فناوری در ایالات متحده در واکنش به ظهور دیپ سیک همه را حیرت زده کرد. شرکت Nvidia که در سال اخیر، به واسطه گسترش فناوری هوش مصنوعی و تقاضای شدید پردازنده‌ها، به بزرگترین شرکت جهان تبدیل شده بود، با ۱۷ درصد کاهش مواجه شد. چیزی معادل ۶۰۰ میلیارد دلار. بزرگترین کاهش ارزش در تاریخ

انویدیا که تا روزهای قبل سرخوش از حضور در پروژه استارگیت بود، حالا در معرض یک تهدید بزرگ قرار گرفت. آیا توسعه مدل‌های پیشرفته می‌تواند تقاضای پردازنده‌ها را کاهش دهد؟ واکنش لحظه‌ای بازار این را نشان می‌داد.

انویدیا تنها شرکتی نبود که چنین سقوطی را تجربه می‌کرد. شرکت هلندی ASML یکی از مهمترین بازیگران در زنجیره تامین دنیای پردازنده‌ها هم سقوطی عجیب را تجربه کرد. ASML که شرکتی بی‌رقیب در تولید تجهیزات لیتوگرافی برای صنعت نیمه‌رسانا ها به شمار می‌رود و یکی از استراتژیک‌ترین شرکت‌های جهان به حساب می‌آید، به همراه همتایانش از جمله ASMI و BE Semi، در تاریخ در همان روز بین ۷٪ تا ۱۲٪ سقوط کردند.

اما سقوط دائمی نبود و بازار تقریبا بازگشت. زیرا توسعه مدل‌هایی که به پردازنده‌های کمتری نیاز دارند، نه تنها موجب کاهش تقاضا نمی‌شوند، بلکه می‌توانند تقاضا را افزایش دهند. این حرفی است که استنلی جِوِنز، اقتصاد دان انگلیسی در ۱۶۰ سال پیش گفته است.

پارادوکس جونز، دیپ سیک را به هدیه‌ای برای انویدیا تبدیل می‌کند؟

در سال ۱۸۶۵، ویلیام استنلی جونز، در کتابی با عنوان The Coal Question یا مسئله زغال سنگ به این موضوع پرداحت که افزایش بهره‌وری در استفاده از موتورهای بخار، نه تنها موجب کاهش مصرف زغال سنگ نمی‌شود، بلکه موجب افزایش تقاضا می‌شود. این افزایش بهره‌وری ماشین‌های بخار را مقرون به صرفه‌تر می‌کند و صنایع بیشتری خواهان بکارگیری این ماشین‌ها خواند شد، در نتیجه تقاضای کل برای زغال سنگ افزایش می‌یابد. این موضوع به عنوان پارادوکس جونز (Jevons Paradox) شناخته می‌شود، احتمالا دل سهام داران شرکت انویدیا را قرص می‌کند.

حالا پارادوکس جونز باز هم خودش را نشان خواهد داد. با آمدن دیپ سیک، قرار نیست تقاضای پردازنده‌ها کاهش یابد، بلکه اتفاقا حالا تعداد متقاضیان بیشتر خواهد شد. پس شاید دیپ سیک، بیشتر از OpenAI و رفقای غربی، به شرکت Nvidia و سایر شرکت‌ها مثل ASML لطف کرده است.

انویدیا باز می‌گردد؟

در حالی که سهام Nvidia در پنج شنبه ۲۳ ژانویه، یک روز پس از انتشار مدل R1، قیمتی برابر ۱۴۷ دلار داشت، در جمعه ۲۴ ژانویه با کمی کاهش به حدود ۱۴۲ دلار رسید و پس از تعطیلی آخر هفته بازارهای مالی، در ۲۷ ژانویه، به ۱۱۸.۵ دلار سقوط کرد. اما در فردای آن روز با کمی صعود به قیمت تقریبی ۱۲۸ دلار رسید و امید‌ها را زنده کرد. هرچند که در روزهای گذشته دوباره روند نزولی به خود گرفته است و آخرین قیمت آن حدود ۱۱۶ دلار است.

اما همه این‌ها در برابر رشد تقاضای بازاری که انویدیا را به بزرگترین شرکت جهان تبدیل کرده است، تنها یک ققلقلک است. در سال گذشته در همین ایام، ارزش هر سهم در حدود ۶۳ دلار بوده است. و دو سال پیش در چنین زمانی، کمتر از ۲۰ دلار بوده است. تقاضای پردازنده، به همین راحتی‌ها نیامده است که به همین راحتی‌ها برود.

آینده قابل پیش‌بینی نیست، اما احتمالا اگر استنلی جونز امروز بخواهد به شما یک سیگنال سرمایه‌گذاری بدهد، انویدیا و شرکت‌های مشابه یا در زنجیره ارزش پردازنده‌ها را به شما پیشنهاد می‌کند. زیرا حالا آن‌ها قرار است برای مشتریان بیشتری، که تا پیش از این فکرش را نمی‌کردند، پردازنده تولید کند.

حق با الکس کارپ بود.

چندماه پیش الکس کارپ، مدیرعامل شرکت پالانتیر گفته بود که ارزش واقعی هوش مصنوعی، در خود مدل‌ها باقی نمی‌ماند. بلکه به سمت کاربردها، جریان‌های کاری و امنیت منتقل خواهد شد. دیپ سیک حرف الکس کارپ را به خوبی به کرسی نشاند، حالا که مدل‌های ارزان‌تر و بهتر می‌آیند، رقابت باید از سطح توسه مدل‌ها، به سمت کاربردها برود.

حالا کاربران هوش مصنوعی در دنیا، خوشحال تر خواند بود، آن هم به خاطر این که اگر رقابت در سطح مدل‌ها کاسته شود، شرکت‌ها محبور هستند برای کسب مزیت رقابتی به سمت کاربردها بروند. موضوعی که احتمالا باعث می‌شود OpenAI حالا روز به روز بر قابلیت‌های چت جی‌پی‌تی بی افزاید یا مدل‌های خودش را در حوزه‌های مختلف به کار بگیرد. از همین رو، دیپ سیک محرک و مشوقی برای بهتر شدن چت جی‌پی‌تی خواهد شد.

دیپ سیک، انویدیا، اوپن ای آی، دوستی پشت پرده جنگ

اگر به چیزی که جونز ۱۶۰ سال پیش گفته بود و چیزی که الکس کارپ چندماه پیش گفته بود فکر کنیم، احتمالا متوحه می‌شویم که پشت پرده این جنگ، یک احساس دوستی و رفاقت جریان دارد. احتمالا سال‌های آینده مدیران انویدیا و اوپن ای‌آي در دل‌هایشان بابت ظهور دیپ سیک خوشحال باشند.

و در نهایت ما، کاربران ساده دنیای هوش مصنوعی بیشترین سود را ببریم، حتی سیاست‌های چین یا سانسور در مدل دیپ سیک و ارسال اطلاعات به چین و … باعث شده باشد که از دیپ سیک خوشمان نیاید. ما حتی اگر از دیپ سیک استفاده نکنیم، اما احتمالا کمی مدیون آن خواهیم بود.